Quy trình ủ chượp nước mắm tại bảo tàng Làng Chài Xưa

Bạn đã bao giờ thắc mắc nước mắm truyền thống – thứ gia vị quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày – được làm ra như thế nào chưa? Bạn có biết nước mắm được tạo thành từ những nguyên liệu gì và vì sao người ta thường nhắc đến những thuật ngữ như “ủ chượp”, “thùng lều gỗ bời lời”? Những yếu tố này có vai trò gì trong quá trình sản xuất nước mắm?

Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng khám phá quy trình ủ chượp nước mắm theo phương pháp truyền thống, sử dụng những loại thùng đặc biệt. Dù việc tìm hiểu về nước mắm không bắt buộc, nhưng nếu bạn yêu thích ẩm thực Việt Nam, nơi nước mắm đóng vai trò không thể thiếu trong mỗi bữa ăn, thì việc hiểu thêm về loại gia vị này chắc chắn sẽ rất thú vị. Hãy cùng Nước mắm Tĩn khám phá ngay nhé!

Tại sao những thùng lều gỗ ủ chượp nước mắm truyền thống vẫn tồn tại?

Ngày nay, việc mua một chai nước mắm công nghiệp trở nên vô cùng dễ dàng. Chúng có giá thành rẻ, được điều chỉnh gia vị để phù hợp với nhiều món ăn. Tuy nhiên, dù nghề làm nước mắm đã xuất hiện tại Phan Thiết gần 300 năm, nơi đây vẫn duy trì và sản xuất những mẻ nước mắm nhĩ chất lượng, được gọi là nước mắm truyền thống.

Lý do rất đơn giản: dù có nhiều loại nước mắm công nghiệp thay thế, nhưng để món ăn Việt thật sự thơm ngon, nhất định phải sử dụng nước mắm truyền thống – loại nước mắm chỉ gồm hai nguyên liệu chính là cá và muối. Dù vị của nước mắm truyền thống có thể đậm đà hơn, nhưng chính độ đạm tự nhiên, hậu vị ngọt và hương thơm đặc trưng của biển cả mới giúp món ăn dậy mùi, tạo nên hương vị trọn vẹn.

Chính vì thế, dù thời gian có trôi qua, nước mắm truyền thống vẫn giữ vững vị thế trong căn bếp của nhiều gia đình. Ngày nay, không chỉ những người nội trợ mà ngay cả giới trẻ cũng dần nhận thức được giá trị và ý nghĩa của nước mắm truyền thống, từ đó tìm đến ngày một nhiều hơn.

Đó là lý do khi ghé thăm các vùng sản xuất nước mắm nổi tiếng như Phan Thiết, Phú Quốc, Nha Trang,… bạn vẫn bắt gặp những nhà lều với thùng và lu gỗ ủ chượp cá, muối – Nơi tạo ra những giọt nước mắm Tĩn nguyên chất, giữ trọn tinh hoa của nghề làm nước mắm Việt Nam.

Những loại thùng đặc biệt dùng để ủ chượp nước mắm Phan Thiết

Nếu có dịp đến Phan Thiết và ghé thăm các cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống hoặc bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những thùng gỗ lớn, còn gọi là thùng lều, được sử dụng để ủ chượp nước mắm. Đối với các cơ sở sản xuất nhỏ hơn, người ta có thể dùng lu (chum sành) để thay thế.

Thùng lều – loại thùng gỗ truyền thống để ủ nước mắm

Thùng lều có hình trụ, được làm từ gỗ và có kích thước khá lớn. Mỗi thùng cao khoảng 2 – 2,5 mét, đường kính 1,5 – 2 mét, với dung tích chứa 2,5 – 8m³ nguyên liệu (cá và muối). Để đảm bảo độ bền và khả năng bảo quản tốt, thùng lều thường được làm từ các loại gỗ mềm như bằng lăng, mít hoặc bời lời, trong đó bời lời là loại phổ biến nhất.

Sau khi cá và muối được cho vào thùng, người ta sẽ “niền” (bịt kín) bằng dây song, sau đó dùng dây mây hoặc dây bời lời quấn chặt quanh thân thùng để cố định các mảnh gỗ, đảm bảo không có khe hở.

Quy trình làm thùng gỗ bời lời

Để đóng thùng gỗ bời lời, người ta phải chọn những tấm gỗ được cắt xẻ đều, có độ dày khoảng 25 cm. Trước khi đóng thành thùng, các tấm gỗ này phải được phơi khô hoàn toàn, sau đó ghép lại bằng chốt gỗ. Tiếp theo, thùng được gia cố bằng dây mây, giúp đảm bảo độ bền, tránh bị co giãn khi gặp sự thay đổi nhiệt độ. Cuối cùng, một lỗ nhỏ được khoét gần đáy thùng, giúp thu nước mắm nguyên chất sau khi quá trình lên men hoàn tất.

Lu (chum sành) – dụng cụ ủ chượp nước mắm cho các cơ sở nhỏ

Bên cạnh thùng gỗ, những cơ sở sản xuất nhỏ hơn thường sử dụng lu (chum sành) để ủ chượp nước mắm. Loại chum này được làm từ đất sét nung, có độ bền cao. Tuy nhiên, khác với thùng gỗ đặt trong nhà lều, chum sành thường được đặt trực tiếp ngoài trời để tận dụng ánh nắng mặt trời, giúp đẩy nhanh quá trình thủy phân nguyên liệu.

Dù sử dụng thùng gỗ hay chum sành, cả hai phương pháp này đều góp phần tạo nên những giọt nước mắm truyền thống thơm ngon, giữ trọn hương vị đặc trưng của biển cả.

>>>/ Xem thêm: Cách làm nước mắm chua ngọt ngon chuẩn vị – Bí quyết gia truyền

Muốn tìm hiểu thêm? Hãy ghé thăm bảo tàng nước mắm

Nếu bạn là người yêu thích ẩm thực truyền thống và tò mò về cách làm nước mắm nguyên chất, hãy một lần ghé thăm bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa. Đây là nơi lưu giữ và tái hiện nền văn hóa làng chài với gần 300 năm lịch sử, giúp bạn hiểu sâu hơn về nghề làm nước mắm lâu đời của Phan Thiết.

Hành trình khám phá bảo tàng nước mắm

Tại đây, bạn sẽ có cơ hội tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển của làng chài cũng như nghề làm nước mắm truyền thống. Bạn sẽ được biết người dân xưa đánh bắt cá ra sao, chọn muối như thế nào, và đặc biệt là quá trình chế tạo thùng lều gỗ bời lời – loại thùng gỗ đặc biệt giúp ủ chượp nước mắm theo công thức cổ truyền.

Một điểm hấp dẫn khi tham quan bảo tàng chính là trải nghiệm hóa thân thành ngư dân, tìm hiểu các công đoạn đánh bắt cá và quy trình chế biến nước mắm truyền thống. Đây chắc chắn sẽ là một hoạt động thú vị, giúp bạn hiểu rõ hơn về giá trị của từng giọt nước mắm tinh túy.

Nếm thử nước mắm nguyên chất & cách phân biệt nước mắm truyền thống

Không chỉ dừng lại ở việc quan sát, bạn còn có thể nếm thử nước mắm nguyên chất được rỉ trực tiếp từ những thùng lều gỗ bời lời. Ngoài ra, bạn sẽ học được cách phân biệt nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp, cũng như tìm hiểu những món ăn phù hợp nhất khi sử dụng nước mắm nguyên chất để tôn lên hương vị.

Không gian chụp ảnh & sân khấu trình diễn thực cảnh

Bảo tàng không chỉ là nơi để tìm hiểu kiến thức mà còn là một địa điểm sống ảo lý tưởng với nhiều góc chụp đẹp. Đặc biệt, tại đây còn có sân khấu Fishermen, nơi trình diễn những màn thực cảnh sống động tái hiện câu chuyện về làng chài xưa qua các tiết mục nghệ thuật độc đáo.

Cơ hội không thể bỏ lỡ khi du lịch Phan Thiết

Nếu bạn đang có kế hoạch đến Phan Thiết, đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa. Đây không chỉ là nơi giúp bạn khám phá nghề làm nước mắm truyền thống, mà còn mang đến những trải nghiệm đáng nhớ về đời sống của ngư dân vùng biển.

Bài viết trên đã giúp bạn hiểu thêm về các loại thùng đặc biệt dùng để ủ chượp nước mắm và vai trò quan trọng của thùng lều gỗ bời lời trong việc tạo ra hương vị nước mắm đặc trưng. Hy vọng những thông tin này sẽ truyền cảm hứng để bạn tìm hiểu sâu hơn về quy trình ủ chượp nước mắm truyền thống, một nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng biển Việt Nam.